نیکوتین چیه؟ نیکوتین یک مادهٔ شیمیایی (آلکالوئید) است که به‌طور طبیعی در گیاه توتون و برخی گیاهان دیگر مانند گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، بادمجان و فلفل به مقدار بسیار کم وجود دارد. این ماده مهم‌ترین ترکیب فعال موجود در سیگار و سایر محصولات دخانی است.
نیکوتین سم سرخوشی‌آور است! کسانی که سیگار و قلیان مصرف می‌کنند، حالت خوشایند بعد از مصرف نیکوتین را می‌شناسند اما همه آنان می‌دانند که این حالت موقتی است و با گذشت چند ساعت سرخوشی آنان به خمودگی و خستگی تبدیل خواهد شد.
در این زمان شخص سیگاری دوباره احساس می‌کند نیاز دارد که سیگار بکشد واین چرخه بارها و بارها در زندگی این افراد تکرار خواهد شد. نیکوتین یک ماده مخدر است که غیرمستقیم باعث می‌شود در مغز دوپامین آزاد شود و این حالت احساس رخوت و لذت ایجاد می‌کند.
همین حالا تصمیم بگیر و زندگی بدون دود را شروع کن!
برای مشاوره رایگان با ما تماس بگیر:
رزرو مشاوره رایگان
معنی نیکوتین چیست؟
نیکوتین یک مادهٔ شیمیایی طبیعی از دسته آلکالوئیدهاست که بیشتر در گیاه تنباکو (توتون) یافت می‌شود. این ماده همان ترکیب اصلی است که باعث اعتیاد به سیگار و سایر محصولات دخانی می‌شود. و اما معنی نیکوتین چیه:
واژهٔ "نیکوتین" از نام گیاه‌شناس فرانسوی به نام ژان نیکو (Jean Nicot) گرفته شده است که در قرن شانزدهم تنباکو را به اروپا معرفی کرد.
پس وقتی می‌گوییم «نیکوتین»، منظورمان همان ماده‌ای است که:
- اثر محرک دارد،
- باعث وابستگی و اعتیاد می‌شود،
- و یکی از دلایل اصلی ادامه مصرف سیگار و قلیان است.
تاریخچه نیکوتین چیست؟
نیکوتین امروزه در کشورهای مختلف مصرف می‌شود که این گسترش در میان نوجوانان باعث نگرانی است. توتون و تنباکو تاریخچه‌ای طولانی دارد و گل توتون شش هزار سال پیش از میلاد کشف شده است. از زمان‌های قدیم مردم معتقد بودند که تنباکو خاصیت درمانی دارد. مثلاً در قرون وسطی از تنباکو برای مقابله با طاعون خیارکی استفاده می‌کردند.
در قرن هفده میلادی نشانه‌هایی دیده شد که رابطه‌ای میان بیماری سرطان و مصرف تنباکو را نشان می‌داد. امروزه می‌دانیم چهار هزار ماده شیمیایی در تنباکو وجود دارد که نیکوتین از همه عناصر مهم‌تر است و دارای اثر روان گردانی است. اکنون می‌دانیم که نیکوتین یک ماده سمی است و ترک نیکوتین برای سلامتی مفید است.
نیکوتین به‌صورت طبیعی مایعی بی‌رنگ است که در توتون موجود است. انواع مختلفی از توتون و تنباکو وجود دارد. هرچقدر نیکوتین موجود در آن کمتر باشد و قند آن بیشتر باشد، تنباکو از مرغوبیت بیشتری برخوردار است. در کشورهای آسیایی و آمریکای شمالی و اروپا بیشترین زمین‌های کشت توتون وجود دارد. کشورهایی که بیشترین کشت و تولید توتون و تنباکو را دارند عبارت‌اند از کره، نیجریه، مالی، آرژانتین و یونان.
طی فرآیندی برگ‌های گیاه توتون خشک‌شده و بعد تصفیه می‌شود و سپس کاربردهای مختلفی در بازار دخانیات دارد. برگ‌هایی که حاوی نیکوتین بیشتری هستند، برای قلیان و پیپ به‌کار می‌روند. این ماده در هر شکل و صورتی که باشد مضر است و ترک سیگار و قلیان برای رهایی از آثار منفی آن توصیه می‌شود.
مواد تشکیل دهنده تنباکو
تقریباً همه می‌دانند که مواد شیمیایی مضر فراوانی در تنباکو وجود دارد؛ اما مردم همچنان با کشیدن سیگار و قلیان از تنباکو استفاده می‌کنند! دلیل آن وجود ماده شیمیایی نیکوتین در تنباکو است. تنباکو از خانواده بادمجانیان است. تقریباً پنج درصد از تنباکو از نیکوتین تشکیل‌شده که مایع آلکالوئید طبیعی است.
آلکالوئیدها از کربن، هیدروژن، نیتروژن و در بعضی موارد اکسیژن ساخته‌شده‌اند که بر بدن انسان بسیار تأثیر دارد. چای و قهوه که نوشیدنی‌های محبوب هستند، نوع دیگری از آلکالوئید یعنی کافئین دارند. هر سیگار بین ده تا بیست میلی‌گرم نیکوتین دارد که بستگی به برند آن دارد.
در زمان مصرف سیگار وقتی دود وارد ریه‌ها می‌شود، حدود یک تا دو میلی‌گرم نیکوتین وارد جریان خون خواهد شد. این میزان از نیکوتین تأثیر زیادی بر بدن دارد. بهترین مرکز ترک سیگار در تهران، یک روش ترک سیگار آسان است که به سیگاری‌ها کمک می‌کند به‌راحتی از آن رها شوند.
با مصرف سیگار و نیکوتین چه اتفاقی برای ما می‌افتد؟
زمانی‌که کسی سیگار می‌کشد، نیکوتینی که در سیگار وجود دارد، وارد بدن می‌شود. شش‌ها نیکوتین را جذب می‌کنند و نیکوتین به‌سرعت وارد خون می‌شود. با جریان خون نیکوتین به مغز می‌رسد و در سرتاسر بدن پراکنده می‌شود و این بسیار سریع اتفاق می‌افتد.
ده الی پانزده ثانیه زمان لازم است که بعد از پک زدن به سیگار نیکوتین سیگار به مغز برسد. اگر نیکوتین به‌صورت جویدنی استفاده شود، از طریق غشاء مخاط و دهان جذب می‌شود. وقتی که نیکوتین استنشاق شود، از طریق بینی جذب می‌شود و در برچسب‌های نیکوتینی نیز از طریق پوست نیکوتین جذب می‌شود. نیکوتین اثرهای مختلفی بر سیستم عصبی افراد دارد.
این ماده هم ممکن است برای بدن محرک باشد و اثر تحریکی داشته باشد و هم ممکن است اثر کندکننده داشته باشد. زمانی‌که نیکوتین به مغز وارد می‌شود، به‌صورت ناگهانی قند خون و ضربان قلب افزایش می‌یابد. فشار خون و تنفس نیز بیشتر می‌شود و به این دلایل بدن حالت تحریک خواهد داشت.
نیکوتین یک ماده مخدر است که غیرمستقیم باعث می‌شود در مغز دوپامین آزاد شود و این حالت احساس رخوت و لذت ایجاد می‌کند. با مصرف هر ماده مخدری تقریباً این واکنش رخ می‌دهد. علت اعتیاد به مواد مخدر نیز همین است. سیگاری‌ها با بهترین روش ترک سیگار می‌توانند از اعتیاد به سیگار آزاد شوند.
همانطور که گفته شد نیکوتین اثر تحریکی دارد و بعد از مصرف توجه، توانایی حل مسئله و یادگیری بهتر می‌شود. در بین کسانی که توتون مصرف می‌کنند، دیده‌شده که خلق‌وخو بهتر شده و تنش و حالت افسردگی کم می‌شود. اما همانطور که سیگاری‌ها تجربه کرده‌اند، این احساسات و حالات خوش کوتاه‌مدت است و به خستگی و خواب‌آلودگی و افسردگی تبدیل می‌شود. به‌این‌ترتیب فرد سیگاری مجبور است دوباره سیگار بکشد.
افراد سیگاری مجبورند در روز چند بار سیگار بکشند. بعضی از سیگاری‌ها حتی قبل از خوردن صبحانه سیگار می‌کشند. فردی که معتاد و وابسته به نیکوتین باشد، باید در بیست و چهار ساعت ماده نیکوتین‌دار مصرف کند وگرنه علائم ناخوشایندی خواهد داشت. ممکن است پرخاشگری و خشم در او افزایش‌یافته و میزان فعالیت اجتماعی او کمتر شود.
حتی این امکان وجود دارد که عملکردهای شناختی و هماهنگی روانی حرکتی او دچار اختلال شود. با ترک سیگار به روش رها، سریع‌ترین روش ترک سیگار را تجربه کنید و این علائم ناخوشایند را در زندگیتان کاهش دهید.
مدت‌زمان باقی ماندن نیکوتین در بدن
نیمه عمر نیکوتین یک ساعت است. بعد از گذشت شش ساعت از مصرف سیگار، فقط سه صدم میلی‌گرم از یک میلی‌گرم نیکوتین جذب‌شده از سیگار در بدن فرد باقی خواهد ماند. بدن به این روش‌ها نیکوتین را خارج می‌کند: میزانی از نیکوتین جذب‌شده به وسیله آنزیم‌های کبد تجزیه می‌شود. در شش‌ها نیکوتین متابولیزه می‌شود و به کوتینین و اکسید نیکوتین تبدیل خواهد شد.
کلیه‌ها کوتینین و سایر موادی که از نیکوتین باقیمانده را تصفیه می‌کنند و این مواد را با ادرار دفع می‌کنند. با دفع نیکوتین، فرد سیگاری دوباره احساس نیاز می‌کند و چرخه سیگار کشیدن ادامه خواهد یافت. با ساده‌ترین روش ترک سیگار می‌توان با کمترین زحمت از این چرخه خارج شد.
اثر کوتاه مدت و بلند مدت نیکوتین
شاید سیگاری‌ها نمی‌دانند که نیکوتین یک ماده سمی است و دوز شصت میلی‌گرم نیکوتین می‌تواند با ضعیف کردن تنفس باعث مرگ شود. با کشیدن یک نخ سیگار یک تا دو میلی‌گرم نیکوتین وارد بدن انسان می‌شود. در ابتدای مصرف نیکوتین علائم خوشایندی مثل تنظیم خلق و حالت آرامش ایجاد می‌شود.
اما کم‌کم باعث افزایش ضربان قلب و عفونت برونشیال خواهد شد. با بلعیدن دود نیکوتین دسته‌ای از مواد شیمیایی وارد بدن می‌شود که به همه اعضای حیاتی بدن راه می‌یابد. گاهی با مصرف زیاد این ماده شخص دچار مسمومیت می‌شود و این علائم از او مشاهده می‌شود: تهوع، استفراغ، سرگیجه، سردرد، آب‌ریزش از دهان و رنگ‌پریدگی. علاوه‌براین نیکوتین بر چرخه خواب تأثیر منفی می‌گذارد و خواب عمیق را کاهش می‌دهد.
درنتیجه فرد در شب چند بار بیدار شده و در روز احساس خستگی خواهد داشت. نیکوتین بیشترین اثر را بر مغز شخص مصرف‌کننده می‌گذارد. نیکوتین باعث می‌شود در مغز دوپامین آزاد شود و این ماده شیمیایی باعث می‌شود فرد احساس خوبی داشته باشد. این حالت موقتاً خوشایند است و این لذت باعث تکرار شدن مصرف می‌شود. افزایش دوپامین در مغز بخشی از فرآیند اعتیاد است. با استفاده مکرر از نیکوتین بدن در مقابل آن تحمل پیدا می‌کند؛ یعنی شخص باید دفعه بعد مقدار بیشتری نیکوتین به مغز برساند تا به همان حالت لذت برسد.
مدت‌زمان سوخت‌وساز نیکوتین در بدن کم است. برای کسانی که تحمل بدنشان در مقابل این ماده بیشتر شده‌است، سوخت‌وساز سریع‌تر انجام می‌شود و در زمان کمی باز هم احساس نیاز به نیکوتین پیدا می‌کنند. به‌همین دلیل برخی سیگاری‌ها چند دقیقه بعد از کشیدن سیگار دوباره سیگار دیگری روشن می‌کنند. ترک نیکوتین بدن را از نیاز کاذب به این ماده خلاص خواهد کرد. ترک سیگار به روش رها، روش سیگار تضمینی است که راه رسیدن به این هدف را هموار می‌کند.
مسمومیت با نیکوتین و مصرف بیش از حد
با مصرف بیش از حد نیکوتین فرد مورد نظر مسموم شده و منجر به اوور دوز فرد می شود این حالت زمانی رخ می دهد که سطح نیکوتین در خون فرد بیش از حد افزایش پیدا می کند. تنها 50 الی 60 میلی گرم برای افراد بزرگسال لازم است تا منجر به مسمومیت فرد گردد. علائم مسمومیت فرد با نیکوتین را می توان با موارد زیر بیان نمود :
- گیجی فرد
- لرزش
- افزایش ضربان قلب یا نامنظم
- افزایش فشار خون
- نارسایی تنفسی
- تشنج
- حالت تهوع و استفراغ
همانطور که می دانید یکی از عوامل ابتلا به سرطان نیکوتین می باشد. از طرفی هم نیکوتین خود همچنان مجموعه ای از اثرات منفی و زیان های خاص خود را به همراه دارد، از جمله سردرد، تشنج، بی قراری، افزایش ضربان قلب و غیره… که در این صورت، مواد شیمیایی و مواد همراه نیکوتین در تنباکو و فرآورده‌های ویپ می‌توانند باعث سرطان شوند. آنها همچنین می توانند خطر ابتلا به انواع بیماری های جدی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، دیابت نوع 2 را بالا ببرد.
مرگ و میر با نیکوتین
نیکوتین چیست؟ طبق تحقیقاتی که انجام شده و مطالعات صورت گرفته توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری گزارش می دهد که از اوایل سال 2020 حدود 3000 مورد مسمومیت با نیکوتین مربوط به سیگارهای الکترونیکی بوده که حدود 68 مورد مرگ و میر بوده است. از آن جایی که بدن کودکان و خردسالان بیش از بزرگترها در برابر دارو آسیب پذیر می باشد. از سال 2013، چهار کودک در سراسر جهان به دلیل قرار گرفتن در معرض نیکوتین موجود در سیگارهای الکترونیکی باعث مرگ آن ها شده و تعدادی دیگر به شدت بیمار شده اند.
ویژگی‌های اصلی نیکوتین چیست؟
اثر محرک و اعتیادآور: نیکوتین پس از مصرف خیلی سریع وارد جریان خون می‌شود و روی سیستم عصبی مرکزی اثر می‌گذارد. همین باعث احساس آرامش، تمرکز بیشتر یا رفع خستگی کوتاه‌مدت می‌شود.
سرعت اثر: تنها چند ثانیه بعد از استنشاق دود سیگار، نیکوتین به مغز می‌رسد و روی گیرنده‌های عصبی اثر می‌گذارد.
وابستگی: مصرف مکرر آن باعث ترشح دوپامین در مغز می‌شود؛ هورمونی که با لذت و پاداش مرتبط است. همین فرآیند دلیل اصلی اعتیادآوری نیکوتین است.
اثرات جسمی: افزایش ضربان قلب، بالا رفتن فشار خون، تنگ شدن رگ‌های خونی، و در درازمدت افزایش خطر بیماری‌های قلبی–عروقی.
نیکوتین خالص: به‌شدت سمی است و در دوز بالا می‌تواند خطرناک یا حتی کشنده باشد.
به‌طور خلاصه، نیکوتین همان ماده‌ای است که باعث وابستگی به سیگار و سایر محصولات تنباکو می‌شود و در کنار مواد سمی دیگری مثل قطران، خطر بیماری‌های ریوی و قلبی را افزایش می‌دهد.
آیا بدن نیکوتین تولید می کند؟
در جواب سوال بالا باید بگوییم که خیر، بدن انسان به‌طور طبیعی نیکوتین تولید نمی‌کند و نیکوتین طبیعی در بدن وجود ندارد.
نیکوتین یک آلکالوئید گیاهی است که بیشتر در برگ‌های تنباکو (توتون) وجود دارد و در مقادیر بسیار جزئی هم در بعضی گیاهان خانواده سولاناسه مثل گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، بادمجان و فلفل یافت می‌شود.
بدن انسان هیچ سازوکار بیوشیمیایی برای تولید نیکوتین ندارد؛ یعنی تنها راه ورود آن به بدن، مصرف خارجی (سیگار، قلیان، تنباکو، ویپ و… یا به‌ندرت از طریق غذاهای گیاهی در مقادیر بسیار ناچیز) است.
نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه کنید این است که بدن انسان می‌تواند به نیکوتین واکنش نشان دهد و حتی بعد از مدتی وابستگی شدید پیدا کند، چون نیکوتین روی گیرنده‌های عصبی (به‌ویژه گیرنده‌های کولینرژیک نیکوتینی) اثر می‌گذارد و سیستم پاداش مغز را فعال می‌کند.
نیکوتین طبیعی در بدن از کجا می‌آید؟
در بدن انسان به‌طور طبیعی نیکوتین ساخته نمی‌شود. پس اگر ردی از نیکوتین در بدن دیده شود، حتماً از منابع بیرونی وارد شده است. این منابع شامل:
۱. مصرف مستقیم محصولات دخانی
سیگار، قلیان، پیپ، تنباکوهای جویدنی یا ویپ (الکترونیک).
اینها اصلی‌ترین و رایج‌ترین راه ورود نیکوتین به بدن هستند.
۲. مصرف برخی گیاهان خوراکی (خیلی ناچیز)
برخی از گیاهان خانواده سولاناسه مثل:
- گوجه‌فرنگی
- سیب‌زمینی
- بادمجان
- فلفل دلمه‌ای و تند
این گیاهان مقدار بسیار کم و بی‌خطری از نیکوتین طبیعی دارند. به حدی ناچیز که حتی اگر زیاد مصرف شود، باز هم به پای یک نخ سیگار نمی‌رسد.
۳. انتقال غیرمستقیم
دست‌دوم: قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران (Passive smoking).
تماس پوستی: مثلاً کارگرانی که در مزارع تنباکو کار می‌کنند، ممکن است از طریق پوست هم مقداری نیکوتین جذب کنند.
نتیجه گیری
نیکوتین یکی از ماده هایی می باشد که بسیار اعتیاد آور بوده و در محصولاتی مانند تنباکو یافت می شود و بیش ترین اثر خود را بر مغز و سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارد. خواص اعتیادآور آن از تحریک به انتقال دهنده های عصبی ناشی شده که باعث ایجاد حس لذت و شادی در فرد ایجاد می شود.
با این حال، این ماده سمی، یعنی نیکوتین اثرات مضری که بر سلامتی فرد دارد و به بیماری‌های قلبی عروقی، اختلالات ریوی و سرطان‌های مختلف منتهی می گردد.
برای حفظ سلامتی خود باید هر چه سریع تر از این ماده سمی دوری نمایید و آن را برای همیشه ترک نمایید. شما می توانید با پیوستن به خانه رها به راحتی بدون هیچ عوارضی برای همیشه با سیگار خداحافظی نمایید.
سوالات متداول درباره نیکوتین
نیکوتین سیگار چیست؟
نیکوتین یک ماده شیمیایی از دسته آلکالوئیدهاست که به‌طور طبیعی در گیاه تنباکو وجود دارد. این ماده اصلی‌ترین ترکیب فعال موجود در سیگار و سایر محصولات دخانی است و عامل اصلی وابستگی و اعتیاد به سیگار محسوب می‌شود.
آیا بدن نیکوتین تولید می‌کند؟
خیر. بدن انسان هیچ‌گونه نیکوتینی تولید نمی‌کند. نیکوتین تنها از طریق مصرف خارجی مانند سیگار، قلیان، ویپ یا تماس با محصولات تنباکویی وارد بدن می‌شود.
معنی نیکوتین چیست؟
واژهٔ نیکوتین از نام گیاه‌شناس فرانسوی ژان نیکو (Jean Nicot) گرفته شده که در قرن شانزدهم تنباکو را به اروپا معرفی کرد. نیکوتین همان ترکیب اعتیادآوری است که باعث ادامه مصرف دخانیات می‌شود.
نیکوتین باعث چی میشه؟
نیکوتین باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی می‌شود و اثری شبیه افزایش تمرکز و آرامش کوتاه‌مدت دارد. در عین حال مصرف مداوم آن وابستگی شدید ایجاد کرده و می‌تواند موجب افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا و در درازمدت بیماری‌های قلبی–عروقی شود.
علائم مسمومیت نیکوتین چیه؟
مصرف بیش از حد نیکوتین می‌تواند باعث بروز علائمی مانند:
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه و تعریق شدید
- افزایش ضربان قلب و فشار خون
- لرزش دست‌ها
- در موارد شدید، مشکلات تنفسی یا حتی خطر مرگ
موارد بالا از علائم مصرف نیکوتین می‌باشند.
